Lífeyrisréttindi

Við andlát maka á eftirlifandi maki rétt á mánaðarlegum greiðslum makalífeyris úr lífeyrissjóðum sem hinn látni hefur greitt til og sömuleiðis barnalífeyri með börnum. Reglur hinna ýmsu sjóða um þetta efni eru lítið eitt mismunandi og hér fyrir neðan verður aðeins sagt almennum orðum frá því hvernig þeim er háttað. Nákvæmar upplýsingar er að finna á heimasíðum lífeyrissjóðanna og hjá starfsfólki þeirra. Sækja þarf um maka- og barnalífeyri skriflega en hjá sumum sjóðum er hægt að skila inn rafrænni umsókn. Sjóðirnir senda þér skriflegt svar þar sem fram kemur nákvæmlega hversu mikið þú færð greitt og hve lengi.

Margir hafa greitt í fleiri en einn sjóð um starfsævina en yfirleitt dugir að tala við þann sem greitt var í síðast og þá hafa starfsmenn hans umsjón með því að tryggja að greiðslur komi úr öðrum lífeyrissjóðum eftir því sem við á. Ef þú veist ekki í hvaða sjóð maki þinn greiddi síðast skaltu snúa þér til síðasta vinnuveitanda hans.

Makalífeyrir

Öllum ber lögum samkvæmt að greiða í lífeyrissjóð og ber vinnuveitanda að skila greiðslum til sjóðsins. Þeim er ætlað að standa undir greiðslum t.d. vegna fráfalls maka.

• Sækja þarf um makalífeyri hjá lífeyrissjóði hins látna og kemur fram á launaseðli hins látna í hvaða lífeyrissjóð hann hefur greitt.
• Makalífeyrir er greiddur til eftirlifandi maka og fer fjárhæð eftir áunnum réttindum hins làtna.
• Mikilvægt er að athuga hjá lífeyrissjóðnum um lengd greiðslu makalifeyris en getur það varað frà 2 árum og jafnvel til æviloka eftirlifandi maka.
• Það getur skipt eftirlifandi maka miklu að óska eftir framreikningi hjá lífeyrissjóðnum en þá er reiknað með þeim réttindum sem hinn látni hefði áunnið sér ef hann hefði greitt iðgjald til ákveðins aldurs (hjà Lífeyrissjóði starfsmanna ríkisins er það 65 àr) en þetta getur verið breytilegt eftir sjóðum.
• Nánari upplýsingar er best að fá hjá lífeyrissjóði hins látna.

Séreignasparnaður og tilgreind séreign

Séreignarsparnaður er sparnaður sem launþegar og sjálfstætt starfandi einstaklingar eiga kost á að greiða í til viðbótar við lögbundinn lífeyrissparnað.

• Séreignasparnaður hins làtna erfist að fullu í samræmi við reglur erfðalaga. Sækja þarf um að það sé greitt út til lögerfingja.
• Séreignasparnaður getur legið hjá lífeyrissjóðum, bönkum eða tryggingafélögum.
• Mikilvægt er að leita til vörsluaðila séreignasparnaðarins til að fá frekari upplýsingar. Á launaseðli hins látna kemur fram hjá hvaða aðilum séreignasjóðurinn er (lífeyrissjóði eða banka) þ.e.a.s hafi hinn látni nýtt sér þetta úrræði.
• Nánari upplýsingar er best að fá hjá viðkomandi lífeyrissjóðum eða stofnunum.

Tilgreind séreign er sérstök tegund séreignarsparnaðar sem samið hefur verið um á vinnumarkaði

• Innstæða í tilgreindri séreign er eign þess sem leggur fyrir og erfanleg að fullu í samræmi við reglur erfðalaga með sama hætti og séreignasparnaðurinn.
• Mikilvægt er að leita til vörsluaðila tilgreindu séreignarinnar til að fá frekari upplýsingar. Á launaseðli hins látna kemur fram hjá hvaða vörsluaðilum tilgreinda séreignin er (lífeyrissjóði eða banka), þ.e.a.s hafi hinn látni nýtt sér þetta úrræði.

Barnalífeyrir

Sem eftirlifandi maki áttu rétt á að fá barnalífeyri með börnum sem hinn látni sjóðfélagi hafði á framfæri sínu þar til þau eru 18 ára gömul. Í sumum tilvikum er hann greiddur beint til þín en öðrum á bankareikning á nafni barnsins. Oftast eru þau þó ekki viðtakendur greiðslunnar fyrr en eftir að þau verða fjárráða en misjafnt er eftir sjóðum við hvaða aldur barnalífeyrir fellur niður (18-23 ára).
Upphæð barnalífeyris er mjög mismunandi frá einum sjóði til annars og munur er einnig á reglum um hvenær réttur hefur myndast til að fá óskertan barnalífeyri.

Hversu lengi er greitt?

Sértu ekki með nein börn á framfæri er fullur makalífeyrir langoftast greiddur að lágmarki í 36 mánuði (þrjú ár) en síðan er helmingur þeirrar upphæðar greiddur í 24 mánuði (tvö ár) til viðbótar. Sértu með 50% örorku eða meira kveða reglur oft á um greiðslur á meðan sú örorka varir eða þar til þú nærð 65 eða 67 ára aldri.

Fullur makalífeyrir er greiddur þar til yngsta barn ykkar á framfæri þínu nær ýmist frá 18 ára eða upp að 23 ára aldri, allt eftir því hvað ólíkar reglur sjóðanna segja til um, nema að þú gangir aftur í hjónaband eða skráir þig í sambúð en þá fellur hann niður.

Réttur til makalífeyris gengur þó aftur í gildi ef síðara hjónabandinu eða sambúðinni er slitið án réttar til lífeyris.

Það fer mikil orka og vinna við að sýsla í ofangreindum málum í kringum ástvinamissi og því mjög gott að fá aðstoð og stuðning frá ástvinum eða fagaðila.

Texti unnin af Ernu Guðmundsdóttur lögfræðing fyrir Sorgarmiðstöð